Prawacy i lewacy. No i centryści.

Często czytam, że dzisiaj nie ma sensu pisanie o lewicy i prawicy, że to się wszystko już tak jakoś rozmyło, iż o prawicy i lewicy piszą tylko mało kumate kołki. Ja, jako mało kumaty kołek, dostrzegam różnicę między prawicą i lewicą,

z tym, że zdaję sobie sprawę z tego, iż trudno o powszechną zgodę w kwestii kryteriów, którymi powinno się mierzyć co jest lewe, a co prawe.

Józef Bocheński napisał świetny tekst Pojęcie społeczeństwa wolnego. W tekście tym wyjaśnia, że prowadząc rozważania na temat wolnego społeczeństwa trzeba brać pod uwagę m.in. takie rzeczy, jak dziedziny, w których ludzie mogą być wolni lub nie. W takiej Szwajcarii ludzie są wolni o tyle, że mogą pojechać samochodem z Berna do Genewy, ale już muszą tym autem jechać prawą stroną drogi. Takich możliwych kombinacji jest nieskończenie wiele, a więc różne są stopnie wolności. Stan, w którym każdy człowiek jest wolny w każdej dziedzinie jest anarchią, a stan, w którym żaden człowiek nie jest wolny w żadnej dziedzinie jest absolutnym totalitaryzmem. Rzecz jasna niektóre dziedziny, w jakich człowiek może być wolny lub nie, są z punktu widzenia ludzi tworzących jakąś społeczność ważniejsze od innych dziedzin. W każdym razie rożne społeczeństwa są wolne w rozmaitym stopniu i to w różnych dziedzinach.

Można powiedzieć, że analogicznie wygląda sprawa z lewicą i prawicą - ludzie w różnych dziedzinach mają poglądy bardziej lewackie albo bardziej prawackie. Dla mnie różnica między lewakiem i prawakiem polega na tym, że poza pewnymi dziedzinami wspólnymi dla ich obu, prawak i lewak wskazują inne dziedziny, w których ich zdaniem politycy powinni móc stosować przymus, czyli używać policji. Jakby ktoś nie załapał o co chodzi z tym przymusem i policją, to wyjaśniam, że państwo, takie, jakim je wszyscy znamy, ma, w ostatecznym rozrachunku, tylko jeden argument - policję. Trzymasz parę owiec, o czym Nicpoń wczoraj pisał w komentarzu u kogoś, no i nie masz jakichś tam znaczków dla tych owiec, nie dajesz tych znaczków urzędasom do odczytania, więc urzędasy nie mogą owiec zewidencjonować, w konsekwencji czego Unia Europejska nie wie, czy sobie jakiegoś jagnięcia nie ubiłeś i nie upiekłeś na grillu. Co zrobi państwo jak się dowie, że ty owce nielegalnie trzymasz? Wyśle do ciebie różne papiery, które możesz oczywiście olać, ale w końcu i tak państwo sięgnie po jedyny skuteczny argument - policję. Tak jest w każdej dziedzinie, którą państwo się zajmuje.

Prawak i lewak różnią się zatem poglądami na temat tego, jakimi dziedzinami powinno zajmować się państwo. Skrajnymi prawakami są np. Robert Nozick, reprezentujący minarchizm moralistyczny i Ludgwig von Mises, przedstawiciel minarchizmu utylitarystycznego. Nozick i Mises uważają, że państwo powinno zabierać pieniądze swoim obywatelom tylko po to, żeby zapewnić bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne.  Na lewo od tych dwóch jest Friedrich von Hayek, który rozszerzał pole do popisu dla państwa używającego w stosunku do swoich obywateli policji. Milton Friedman, który dla Naomi Klein jest wcieleniem wszelkiego zła, przez wielu minarchistów czy anarchistów uważany jest za tęgiego lewaka. Oczywiście nie aż takiego lewaka, jak, dajmy na to, Donald Tusk czy Jarosław Kaczyński, niemniej jednak tęgiego lewaka.

Z grubsza rzecz biorąc, prawak chce żeby państwo zabierało ludziom kasę na dziedziny wspólne wszystkim obywatelom państwa, takie jak wojsko, policja czy administracja, a lewak pragnie, aby państwo finansowało wiele innych dziedzin, które zdaniem lewaka powinny być finansowane. Mówiąc inaczej - lewakowi podoba się to, że państwo zabiera pieniądze jednym ludziom i daje je innym ludziom, na co prawak się nie zgadza. Oczywiście są ludzie mający prawackie poglądy w dziedzinie gospodarki, chcący w gospodarce maksymalnej wolności, a przy tym postulujący np. to, żeby państwo prowadziło jakąś prawacką ich zdaniem politykę historyczną, czyli, mówiąc precyzyjniej, żeby państwo zabierało kasę wszystkim i finansowało coś, co podoba się i jest uznawane za potrzebne tylko przez niektórych. Różne są stopnie i odcienie prawactwa i różne są stopnie i odcienie lewactwa.

Wydaje się, że trudno teraz o skrajnych prawaków, jak Nozick, podobnie jak trudno o skrajnych lewaków, jak Lenin. O ile jednak lewacy wszelkiej maści mogą chyba spać spokojnie, bo raczej w tym życiu nie zaznają państwa, w którym rząd troszczy się jedynie o bezpieczeństwo swoich obywateli, a poza tym traktuje ich jak ludzi, a nie jak bydło, o tyle prawacy nie mogą mieć pewności, że nie przyjdzie im umierać w państwie, które będzie kontrolować większość dziedzin i to do tego stopnia, iż będzie mieć nagrania z tego, jak ktoś pierdnął albo z tego, jak czyjś pies robi kupę w niedozwolonym miejscu. Myślę, że o skrajnych prawaków trudno w praktyce, natomiast o skrajnych lewaków trudno w teorii, bo jednak lewacy bardziej wstydzą się przyznawać do swojego lewactwa (mówią za to, że są demokratami, centrystami, liberałami, ludźmi kompromisu i takie tam), niż prawacy do swojego prawactwa, aczkolwiek są i tacy ludzie, którzy uważają się za prawaków i mówią o sobie, że są centrystami, z czego jasno wynika, że cały ten centryzm to najidiotyczniejsze miejsce, w którym człowiek może przebywać dobrowolnie.