Polska sarmacka

 

 

 

 

 

"Polsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą;

 Pawiem narodów byłaś i papugą,

 A teraz jesteś służebnicą cudzą.”

Powyższy trójwiersz z „Grobu Agamemnona”, Juliusza Słowackiego jest dzisiaj niezbyt często przytaczany i myślę, że nie ma się czemu dziwić. Trudno dzisiejszej Polsce, cudzej służebnicy papugującej „postępowe” narody wyznać grzechy i powiedzieć prawdę o sobie, skoro na siłę...

Albowiem ci, którzy królami obwołani i uczynieni zostali uroczyście przez najwyższego kapłana, tym się różnią od królów fałszywych, że ci ostatni dbają o swój, ci pierwsi zaś – o interes swych pobratymców; ci ostatni wolni są od praw, tamci – przeciwnie – prawami są związani; ci żyją ponad prawem, tamci – pod jego rządami; ci panują nad niewolnikami, tamci zaś rządzą wolnymi; tych nikt w rządach...

 Świat „Nie-Bajek” to w warstwie zewnętrznej świat duchów, sarmackiej egzotyki i nostalgii. Ale też świat projektu, który Rzewuski ocenił jako niemożliwy, nierealizowalny. Tą pesymistyczną oceną tłumaczą się jego skomplikowane życiowe i literackie wybory. Sarmacki sen o równości był zbyt oderwany od brutalnych realiów światowej polityki, aby się spełnić − ale i zbyt głęboko wrośnięty w polskość,...