Mjr Gustavus Ferdinand von Tempsky — zapomniany Polak i zjedzony przez Maorysów wojownik
W angielskiej Wikipedii jest on przedstawiany jako von Tempsky (po polsku: Gustaw Ferdynand von Tempski) polsko-pruski poszukiwacz przygód, artysta, korespondent gazet oraz żołnierz. A także akwarelista, malujący dżungle Nowej Zelandii oraz życie wojska… Lecz Tempsky był jednak polskim podróżnikiem, włóczęgą oraz poszukiwaczem złota w Kalifornii, Australii i Nowej Zelandii…
Okazując von Tempsky’emu swoje poważanie — Maorysi go zjedli. Do dzisiaj, Maorysi odmawiają przekazania informacji o miejscu, gdzie złożyli kości majora Tempsky’ego. Nieznane jest także miejsce przechowywania przez nich miecza mjr. Tempsky’ego...
Mjr Gustavus Ferdinand von Tempsky — zapomniany Polak i zjedzony przez Maorysów wojownik
Są ludzie, którzy wydają się przechodzić przez życie, jakby w niewidzialnym świetle skupiającej się na nich uwagi innych osób. Louis von Tempsky[i], mający w sobie krew polską i szkocką — był jedną z takich osób.
Tak pisze o swoim ojcu Armine von Tempski (1892–1943) — urodzona na Hawajach niezła pisarka amerykańska, której biografia oraz nowele koncentrowały się głównie na jej życiu na Hawajach. Swoją młodość Armine von Tempski spędziła wśród hawajskich kowboi zwanych paniolos — pracujących na ranczo Haleakala, położonym zboczach wulkanu Haleakala, na wyspie Maui.
Na Hawajach Louis von Tempsky był przedstawiony rodzinie królewskiej, która traktowała go jako przyjaciela, oraz przyjęła do House of Nobles. Matką Armine była Amy Wodehouse, córka ambasadora brytyjskiego na Hawajach.
Ranczo Haleakala było odwiedzane przez Jacka Londona, który po raz pierwszy był tam w 1907 roku. Wtedy ta młoda, bo dopiero szestnastoletnia pisarka miała okazję, by zapytać Londona o opinię na temat swoich opowiadań. Zdaniem Londona były to "niezdarne i niespójne flaki", lecz w których "co jakiś czas pojawia się smuga ognia"…
Armine von Tempski opublikowała kilka nowel. Jedna z jej nowel "Hawaiian Harvest"[ii] o plantacjach ananasów, podobno została przez paru czytelników potraktowana jako "rasistowska" i wycofana ze sprzedaży przez wydawcę — ku wielkiemu żalowi plantatorów ananasów na Hawajach.
Zarówno jej ojciec Louis von Tempsky [iii], znany ze swojej wiedzy na temat hodowli koni i krów oraz miłości do ludzi i ziemi na Hawajach, jak i rodzony brat jej ojca Randal, byli znanymi hodowcami bydła oraz trzody na Hawajach.
Najpopularniejsza książką Armine von Tempski był bestseller — kilkanaście razy dodrukowywana jej autobiografia "Born in Paradise" (Urodzona w raju), w której przedstawiła ona także bardzo krótki zarys biograficzny swojego polskiego dziadka, majora Gustava Ferdinanda von Tempsky[iv] – uchodźcę politycznego z Polski…
Na temat życia majora Gustavus'a Ferdinanda von Tempsky (1828–1868) nie ma żadnych materiałów w języku polskim — być może dlatego, że jego ojciec, choć polski szlachcic — służył jako oficer w armii pruskiej. Gustavus Ferdinand von Tempsky ukończył szkoły dla pruskich kadetów w Poczdamie i w Berlinie i przez 9 miesięcy służył w jednostce dowodzonej przez swojego ojca — prawdopodobnie dlatego jest on uważany za Prusaka.
W angielskiej Wikipedii jest on przedstawiany jako von Tempsky (po polsku: Gustaw Ferdynand von Tempski) polsko-pruski poszukiwacz przygód, artysta, korespondent gazet oraz żołnierz. A także akwarelista, malujący dżungle Nowej Zelandii oraz życie wojska… Lecz Tempsky był także podróżnikem, włóczęgą oraz poszukiwaczem złota w Kalifornii, Australii i Nowej Zelandii… Jednak nigdzie złota nie znalazł…
Po porzuceniu służby wojskowej w armii pruskiej Gustavus Ferdinand von Tempsky podróżował do Mosquito Coast[v] (Wybrzeże Moskitów) w Ameryce Centralnej mając list od brytyjskiego ambasadora w Berlinie do Patricka Walkera, reprezentującego interesy brytyjskie na Mosquito Coast. Tutaj Tempsky uczestniczył w walce Brytyjczyków przeciwko Hiszpanom — jako kapitan nieregularnych sił składających się z Indian z plemion: Wulwa, Rama oraz Smu. Tutaj stał się on mistrzem walki w dżungli.[vi]
O tym samym okresie Armine pisze, że jej dziadek: "Jako nastolatek wydostawał drewno mahoniowca z dżungli Nikaragui wykazując odwagę w obliczu febry, nieprzyjacielskich plemion indiańskich, krokodyli oraz węży.
Następnie Gustavus Ferdinand von Tempsky udał się do Kalifornii, gdzie przebywał do roku 1953, a więc do początków kalifornijskiej gorączki złota. Jednak, ponieważ Kalifornia szybko stałą się dla niego zbyt "oswojona"[vii] — osiodłał on swojego białego ogiera i pojechał z San Diego do Mexico City, gdzie m.in. walczył pod dowództwem cesarza Masymiliana.[viii]
"Ze swoimi błyszczącymi oczami oraz rozwiewającymi się czarnymi włosami, okazując swoją gitarę, pędzle do malowania oraz miecz — był on wszędzie pożądanym gościem, jako uczony oraz wojownik." Jednak, niezależnie od tego, czy był on artystycznym dżentelmenem, czy bezwzględnym wojownikiem, przede wszystkim był on włóczęgą — pisze Armine…
O swojej podróży z Meksyku, przez Gwatemalę oraz Salwador major Gustavus Ferdinand von Tempsky napisał książkę zatytułowaną "Mitla"[ix]…
W 1855 roku Gustavus Ferdinand poślubił Emelię, córkę Jamesa Stanislaus’a Bell ze Szkocji. Pierwszy syn, Louis urodził się w Glasgow, w 1858 roku[x]. W tym samym roku rodzina Tempsky’ch przeniosła się do Australii w rejon pól złotonośnych Bendigo.
W 1862 roku Tempsky wyjechał do Nowej Zelandii w rejon pól złotonośnych Coromandel, gdzie był poszukiwaczem złota oraz korespondentem gazet…
Po wybuchu kolejnej wojny z Maorysami z Nowej Zelandii, Tempsky zaprzyjaźnił się z oficerami Forest Rangers (Stażników Dżungli), zyskał ich zaufanie i był zapraszany do patrolowania razem z nimi. Wkrótce brytyjski gubernator Gray przyznał Tempsky’emu obywatelstwo brytyjskie oraz mianował go oficerem Forest Rangers. Strażnicy ci byli głównie wykorzystywani do zapewnienia bezpieczeństwa lini zaopatrzeniowych armii brytyjskiej oraz do wyłapywania Maorysów działającch na zapleczu brytyjskim.
W tym okresie Tempsky dał się poznać jako bardzo efektywny przywódca, uzyskując wśród dowodzonych przez siebie strażników wielkie uznanie.
Wśród Maorysów uzyskał on nawet przydomek: "Ptak, który doleci wszędzie". Maorysi doceniali odwagę oraz umiejętności Tempsky’ego jako wojownika i nazywali go także "Manu-Rau", czyli "Sto ptaków".Strażnik, który był naocznym świadkiem śmierci mjr. Tempsky’ego w 1868 roku opisuje, że zginął on w czasie walki — pragnąc udzielić pomocy rannemu strażnikowi ze swojej kompanii.
Po jego śmierci, dowodzona przez niego jednostka się rozpadła, bo strażnicy odmówili służby pod jakimkolwiek innym dowódcą…
W Nowej Zelandii do dzisiaj istnieją opowiadania, że okazując Tempsky’emu swoje poważanie — Maorysi go zjedli. Także do dzisiaj, Maorysi odmawiają przekazania informacji o miejscu, gdzie złożyli kości majora Tempsky’ego.
Nieznane jest także i miejsce przechowywania miecza mjr. Tempsky’ego, bo zgodnie z legendą ma on przynosić szczęście. Podobno miecz ten został zakopany razem z kośćmi majora, w pobliżu maoryskiej wsi, gdzie gdzie zginął major...
Wdowa po majorze Tempsky’m otrzymała od Maorysów jedynie pochwę od tego miecza.
Na zdjęciu: Gustavus von Tempsky, około 1868 r.
[i] Urodzony w 1858 roku w Glasgow City, Szkocja. Zmarł w 1921 roku na Hawajach, po wypadku, po jakim stał sie inwalidą.
[ii] Zob.: Michael Tsai "Armine von Tempsky", http://the.honoluluadvertiser.com/150/sesq6vontempsky.
[iii] Zob.: Haleakala Ranch Company History, http://haleakalaranch.com/history.htm.
[iv] "Major Gustav Ferdinand von Tempsky, political exile form Poland at the age of eighteen, who had left a globe-trotting trail of accomplishments in his wake." Zob. Armine von Tempski "Born in Paradise", Duell, Sloan and Pearce, New York 1940, s. 5.
[v] Mosquito Coast (lub Miskito Coast) otrzymało tę nazwę ponieważ na tym wąskim skrawku wybrzeża Atlantyku (dzisiaj w Nikaragui i Hondurasie) żyli Indianie zwani "Miskito".
[vi] Zob.: "Gustav Ferdinand Tempsky", Polish American Studies, Vol. 5, No. 1/2, Jan. - Jun., 1948, s. 33–36.
[vii] "But after a little, California grew to tame for him. Mounting his white stallion he rode from San Diego to Mexico City." Zob. Armine von Tempski "Born in Paradise", Duell, Sloan and Pearce, New York 1940, s. 5.
[viii] Maksymilian I (1832–1867), arcyksiążę austriacki, cesarz meksykański.
[ix] "Mitla. A Narrative of Incidents and Personal Adventures an a Journey in Mexico, Guatemala, and Salvador in the years 1853 to 1855. With Observations on the Modes of Life in Those Countries" (Mitla. Opowieść o przypadkach oraz osobistych przygodach w czasie podróży przez Meksyk, Gwatemalę oraz Salwador w latach 1853 do 1855. Z obserwacjami na temat sposobów życia w tych krajach). Mitla jest miejscem prekolumbijskiego osadnictwa w Oaxaca w Meksyku. Słowo "mitla" (w języku Náhuatl słowo Mictlan) — oznacza miejsce śmierci lub świat podziemny, w którym przebywają zmarli.
[x] Łącznie mieli oni 3 synów i 1 córkę. Dwóch synów przeniosło się na Hawaje. Potomkowie Tempsky’ch ciągle mieszkają w Nowej Zelandii, przechowując pochwę od miecza majora...
© by Andy-aandy
Śmierć majora Tempsky'ego w walce, 1868 r.
von Tempsky's death in fighting against Titokowaru at Te Ngutu o te Manu, 1868, by Kennett Watkins.
- Blog
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
- 1939 odsłon
Komentarze
@ Andy-aandy
5 Lutego, 2015 - 00:54
Zawadiaka
ale tez i malarz (wysoko wykwalifikowany kolorysta wody)
Wojownik
Obrazy von Tempsky dają dokładny widok zarówno Maorysów i Pakeha w walce.
http://pukeariki.com/Learning-Research/Education/Treasurelink/Major-von-Tempsky-Soldier-of-Fortune
Dzięki. Można się pośmiać...
5 Lutego, 2015 - 19:32
Dzięki. Można się pośmiać... :-)
To coś nowego.
Nie było tego "Major-von-Tempsky-Soldier-of-Fortune" kilka lat temu, gdy pisałem tę notkę...
Przemoc nie jest konieczna, by zniszczyć cywilizację. Każda cywilizacja ginie z powodu obojętności wobec unikalnych wartości jakie ją stworzyły. — Nicolas Gomez Davila.