Konstytucja 3-go Maja - wykład prof. Zofii Zielińskiej

To był już piąty wykład z cyklu "Epokowe osiągnięcia Polaków" zorganizowanego przez SPJN. Linki do relacji /oraz relacji wideo/ portalu Blogpress.pl z trzech pierwszych można znaleźć / http://www.blogpress.pl/node/18056 /. Obecna prelekcja miała miejsce we wtorek, 7 stycznia 2014, w dolnej sali kościoła przy pl Grzybowskim w Warszawie o godz 18:00.

Zaczęła się ona z kilkuminutowym opóźnieniem z powodu awarii mikrofonu, a przysłuchiwalo się jej ok. 40 osób. Pani profesor odczytywała spore fragmenty napisanego przez siebie tekstu traktującego o genezie i przebiegu Sejmu Czteroletniego, Konstytucji 3-go Maja, a także o trybie i skutkach jej uchwalenia. Po wykładzie zapytałam, czy został on on lub zostanie gdzieś opublikowany. Prof. Zielińska odparła że nie, ale może ona go przesłać każdemu zainteresowanemu.

Początek prelekcji to omówienie planowanego w r. 1788 przymierza polsko rosyjskiego skierowanego przeciw Turcji, z którą Rosja prowadziła wojnę. Zawarciu tego układu przeciwstawiał się król Prus Fryderyk Wilhelm II. Jego ambasador Lucchesini przedstawiał swego władcę jako przyjaciela Polski, podczas, gdy w rzeczywistości dążył on do następnych rozbiorów Rzeczpospolitej. Lucchesini twierdził , że Prusy zawrą przymierze z Polska, gdy tylko skonfederowany Sejm Czteroletni uchwali nową konstytucję.

Do działania przystąpił Ignacy Potocki i przedstawił swój projekt, skrajnie republikański, oddający większość władzy sejmikom szlacheckim. Projekt ten jednak nie zyskał uznania i w listopadzie 1790, po przegranych wyborach Potocki zrezygnował ze swojej wersji. Autorami Konstytucji 3-go Maja zostali więc: przede wszystkim sam król Stanisław August, jego sekretarz Scipione Piattoli, marszałek Stanisław Małachowski oraz Hugo Kołłątaj / http://www.muzhp.pl/artykuly/588/stanislaw-august-poniatowski-i-konstytucja-3-maja /.

Przymierze z Prusami zostało wprawdze zawarte w 1790 r., ale długo nie przetrwało. Prusy wycofały się z niego po zawarciu porozumienia z austriackim cesarzem Leopoldem. Konstytucja 3-go Maja 1791r. została uchwalone w trybie sprzecznym z obowiązującą procedurą, pod nieobecność większości posłów i bez czytania. Przypominało to nieco zamach stanu. Wg Wikipedii:

"O przyjęciu konstytucji bez czytania przesądził przypadek. Poseł inflancki Michał Zabiełłowezwał do przyjęcia konstytucji, a króla do jej zaprzysiężenia. Władca podniósł rękę na znak, że chce przemówić, co zwolennicy konstytucji poczytali za gotowość Stanisława Augusta do złożenia przysięgi. Król złożył przysięgę na ręce biskupa krakowskiego Feliksa Turskiego, następnie wezwał zebranych do przejścia do kolegiaty św. Jana na nabożeństwo dziękczynne.".

Mimo tych uchybień, w dniu 14 lutego 1792 lwia większość sejmików szlacheckich /ok 90%/ zatwierdziła Konstytucję 3-go Maja. Dalszy ciag jest dobrze znany. Przeciwnicy Konstytucji zawiązali konfederację targowicką i wezwali na pomoc Rosję, która właśnie zakończyła wojnę z Turcją i Szwecją. Polskę najechało 20 tys. targowiczan i 97 tys. żolnierzy rosyjskich. W lipcu 1792 król Stanisław August przystapil do Targowicy. Konstytucja 3-go Maja została obalona, a w 1793 dokonano II rozbioru Polski.

O tych wszystkich wydarzeniach opowiedziała nam prof. Zofia Zielińska w swym ponad godzinnym wykładzie, a potem zaczęły się pytania z sali. Koncentrowały się one głównie na postawie króla Stanisława Augusta. Pani profesor wysoko oceniała jego działalność i próby reform, aż do 1792 gdy to załamał się on w obliczu rosyjskiego najazdu. Najgorzej oceniła jego abdykację w 1795 r. kiedy to zażądał on w zamian za nią umorzenia swoich długów. Podkreśliła wprawdzie, iż wiekszość tych długów powstała dlatego, że król dokładal do państwowej kasy ze swej prywatnej szkatuly.

Padały też pytania, czy nie lepiej było poczekać do śmierci Katarzyny. Nic jednak nie wskazywało na to, że jej nastepca Paweł prowadziłby inną politykę wobec Polski. Potem pani profesor porównała okres Sejmu Czteroletniego z Solidarnością w roku 1980, mówiąc, że czasem po prostu trzeba przeciwstawiać się upokorzeniom ze strony silniejszego.

Spotkanie zakończyło się o 20:20. Filmowały je dwie kamery, jedna z Blogpress.pl. Następny, szósty wykład odbędzie się 18 lutego, w tym samym miejscu i o tej samej godzinie. Wyglosi go prof. Wiesław Wysocki z UKSW. Tytuł brzmi "Polska literatura historyczna XIX wieku i jej wpływ na świadomość narodową".