Fotografia

 Wśród wielu zdjęć, które przypadły mi jako scheda po mojej zmarłej cioci, jest jedno szczególne. Przedstawia grupę młodzieży pozującą do fotografii.

To jeden z zimowych dni 1942 roku.

Czym różni się ta fotka od wielu innych z tego okresu, zalegających szuflady i stare albumy? Dojrzałam w niej coś niezwykłego, o czym chyba warto powiedzieć, zauważyć, zapamiętać i wyciągnąć wnioski.

 Moja ciocia, młodziutka wówczas dziewczyna, została wyrwana z domowych pieleszy i brutalnie wkręcona w tryby machiny okupacyjnej, która przeznaczyła ją i innych młodych Polaków do roli niewolników wszechmocnej III Rzeszy. Widzimy ją na fotografii na samym początku jej „służby”, otuloną w ciepły kożuszek, obstalowany dla niej przez troskliwych rodziców, by podczas swojej poniewierki, poza trudem ciężkiej pracy nie doświadczyła przynajmniej chłodu. Nie wygląda na zmarzniętą więc ubiór zdał swój egzamin.

 Po jej lewej stronie stoi siostra cioteczna, towarzyszka niedoli i jako młodsza wiekiem, zapewne przywiązana do niej bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Dziewczęta otacza wianuszek dzielących ich los Polaków. Twarze młodych ludzi nie wyrażają żadnego zasępienia, zmęczenia, ani troski. Wydają się być radosne tą specyficzną formą beztroski, która cechuje zawsze tryskającą optymizmem młodzież. Zauważa się też, że są sobie bliscy i zdjęcie nie było zrobione przypadkowo, a wyraźnie na ich życzenie, na wieczną pamiątkę wspólnego pobytu w tym miejscu.

 Spośród siódemki młodych ludzi wyróżniają się dwaj chłopcy w trochę odmiennych uniformach niż koledzy. Mają też na głowach charakterystyczne czapki, nieco inne niż pozostali chłopcy. Łatwo rozpoznać te charakterystyczne rysy i zapewne nikt nie ma wątpliwości, że trudno się tu pomylić. Wbrew temu co później przyjęto i rozpropagowano jak świat długi i szeroki, na zdjęciu; w zgodzie i komitywie, stoją ramię w ramię Polacy i Żydzi – współtowarzysze niedoli i… zapewne nie pałka kapo obozowego spędziła to towarzystwo przed aparat fotograficzny, a zwykła wzajemna sympatia.

 Był to obóz przejściowy, a właściwie ogromny majątek rolny, który miał przyuczyć młodzież do doskonałej pracy w gospodarstwach bauerów na terenie Rzeszy. Moja ciocia trafiła do północnych Prus.

 Kiedy w styczniu 1945 roku wraz z tysiącami niemieckich cywilnych uchodźców przemierzała zamarznięte jezioro, nadleciały radzieckie bombowce. Nie szybowały wysoko i piloci doskonale widzieli, jakie to „wojsko” skraca sobie drogę poprzez lodową taflę jeziora.

 Konie ciągnęły załadowane sprzętami furmanki z przywiązanymi do nich ryczącymi krowami. Kolumn było kilka, a każda z nich wydawała się nie mieć początku, ani końca. Kiedy wraz ze „swoimi” ciocia znalazła się na brzegu, nagle rozpętało się piekło. Samoloty zrzucając bomby na zamarznięty lód jeziora doprowadziły do jego pękania i całe rodziny wraz z dobytkiem oraz „niewolnikami” zapadały się w lodowatą wodę.

 Jeden ogromny krzyk rozpaczy, pomieszany z kwiczeniem koni i rykiem krów zagłuszał silniki samolotów, które zresztą szybko, jakby wstydliwie odleciały na Wschód. Moja ciocia nigdy nie wymazała tego obrazu z pamięci, a koszmar wspomnienia był dla niej ciężkim utrapieniem do końca jej dni.

 W drodze powrotnej do domu, obie kuzynki miały nieszczęście wpaść w łapy „wyzwolicieli” i choć nie zostały zastrzelone jako Niemki - a mało brakowało - to przeszły koszmar pięciu dni i nocy w łapach Sowietów.

 Warto oglądać stare zdjęcia. Nigdy nie wiadomo, co możemy odkryć na drugim, czy trzecim planie… A może w tle?