Strumień światła na historię kościoła

Książka Michaela Hesemanna to właściwie przystępnie napisana historia kościoła i chrześcijaństwa, oparta o kolejne sprawy, które budziły kontrowersje, by czasem stać się czarną lub przynajmniej kłopotliwą legendą. Maria Magdalena i papieżyca Joanna, templariusze i inkwizytorzy, postawa Piusa XII wobec hitlerowskich Niemiec, czy śmierć Jana Pawła I – dzięki każdej z tych spraw obłowiło się kilku autorów słabo udokumentowanych książek, a wiele osób zaczęło odczuwać wątpliwości lub wręcz przyjęło beletrystykę za z narażaniem życia wyrwaną kościołowi prawdę.

Hesemann obficie cytuje teksty historyczne, dokumenty kościelne lecz również wersje autorów, których pisane na ogół w celach czysto komercyjnych prace przyszło mu prostować. Wszystko razem czyta się jak dobry, wartko prowadzony kryminał – sądzę, że „Ciemne postacie…” są nie mniej ciekawą lekturą, niż wszystkie „Kody Da Vinci” i „Papieże Hitlera”.

Boję się tylko, że znów prostowanie różnych atrakcyjnych manipulacji będzie waleniem głową w ścianę, choć może komuś jednak pozwoli spojrzeć na niektóre sprawy inaczej. Autor szuka wyjaśnień atrakcyjności naciąganych na ogół rozliczeń z kościołem, zwracając też uwagę na ich częstą ahistoryczność. Najbardziej jaskrawy jest chyba przykład inkwizycji. Co chwila przywoływana jako nośny przykład idącego za religijnym fanatyzmem okrucieństwa, de facto była wielkim krokiem naprzód wobec ówczesnego wymiaru sprawiedliwości. Najwięcej zła działo się zaś wtedy, gdy kościół, lokalnie lub ponadlokalnie, ulegać musiał interesom miejscowych możnych. I tu dochodzimy do kolejnej sprawy, o której akurat Hesemann nie pisze. Wydaje mi się, że współczesny konsument popkultury rozpatruje papiestwo jako siłę potężną i od nikogo – przynajmniej jeśli chodzi o świeckie głowy państw – niezależną, ponieważ szczęśliwie w takiej sytuacji znajdujemy się obecnie. Mało kto zdaje sobie sprawy, ileż razy głowa kościoła stawała się zakładnikiem innego władcy, ileż to po drodze zdarzyło się „niewoli papieży”…

Nie znaczy to oczywiście, że karty historii kościoła to jedynie opowieści o sile, godności i wierze. Czasami bywało i na odwrót, z reguły wtedy, gdy najwyżsi dostojnicy zbyt mocno wiązali się ze światem doczesnym i jego panami. Co zresztą zaskakujące dla nikogo być nie powinno.

„Ciemne postacie…” to kolejna pozycja, którą gorąco polecam. Może się bardzo przydać, gdy trafi nam się rozmowa z wychowanym na Brownie lub Faktach i Mitach antyklerykałem, który postanowi przygwoździć nas świętą inkwizycją, wyprawami krzyżowymi, czy papieżem uległym wobec Hitlera. Czy da mu do myślenia fakt, że postawa Piusa XII tak wstrząsnęła przywódcą rzymskiej gminy żydowskiej, ze ten po wojnie przeszedł na katolicyzm? Tego nie wiem, ale próbować warto. A podobnych faktów znajdziemy w tej książce setki. Czytajcie Hesemanna.