O potrzebie raportu dziennego

Skoro przyjęliśmy (w poprzednim tekście: „O wartościach indywidualnych”) za swoją, potrzebę bycia przyzwoitym – powstaje naturalne pytanie (zadane przez Kol. Verita): jak to osiągnąć?

Otóż – jak wcześniej powiedzieliśmy – nie może być zastosowany żaden znany wzorzec postępowania w tym względzie, a to z powodu, iż wzorce takie albo są zadaniem stawianym przez aktualne władze (plemienne, religijne czy polityczne), mającym porządkować zachowania całych społeczeństw, ale też z natury rzeczy wręcz nie są w stanie „okiełznać” wolnej woli każdego człowieka: potrafi on to zrobić jedynie sam z siebie i według własnego rozeznania.

Tytułowa wskazówka może mu w tym pomóc.

Zacząć trzeba by od banalnego stwierdzenia, iż nie jesteśmy świadomi tego, co czeka nas za zakrętem ulicy lub jakie skutki wywoła nasza następna decyzja; codziennie podejmujemy działania, które wpływają na nasz los, choć niestety nie potrafimy przewidzieć wszystkich konsekwencji swoich poczynań. Ukazał to najlepiej Krzysztof Kieślowski w „Przypadku” (najlepiej, bo odrzucił Fatum, jakie rzekomo nami rządzi). Jego bohater w każdej z trzech wersji wydarzeń zachował się przyzwoicie, ale życie, to nie film i nie dowiemy się z niego, jak to osiągnął (był, początkowo, niewierzący! – to podkreślenie wytrąca narzucającą się poradę szczerej spowiedzi, bo przecież nie odbywamy jej codziennie, nasze „grzechy” już to nawarstwiają się, już to ulegają z upływem czasu autoobronnemu „złagodzeniu”...).

Aby więc z pokusy „rozliczenia się przy okazji” nie korzystać zbyt łatwo – należy codziennie poświęcać choćby minutę (nie zawsze jednak minuta wystarczy), byle w skupieniu, na podsumowanie dnia: przedstawić samemu sobie Raport Dzienny; a skoro już postanowiliśmy być przyzwoitym – pod tym właśnie kątem: czy zachowaliśmy się przyzwoicie dzisiaj?

Zwróćcie, proszę, uwagę na nieprzymuszoną niczym innym – żadnym „społecznym” nakazem (ogólną normą, zasadą, przykazaniem, wreszcie zakazem prawnym) – charakter tej lustracji: rozliczamy się sami z sobą! Niech nasza wolność (ulubione hasło dzisiejszych neoliberałów, wywodzące się z rewolucji dzieci-kwiatów: „zabrania się zabraniać!”) przejawi się w analizie nie tylko swoich poczynań, ale też reakcji na nie innych ludzi: gdyby się powtarzały reakcje krytyczne – czyż nie byłby to istotny sygnał, by coś zmienić w sobie? – bo gdy okaże się, że inni mają o nas inne zdanie, także i ono trafi do naszego Raportu Dziennego; zapewniam, że taka powtarzająca się presja (skoro nasza samoocena nie przystawałaby jednak do rzeczywistości) okaże się po stokroć efektywniejsza od wszystkich zalecanych norm społecznych!

Nie zaniedbujmy tej codziennej czynności – przynosi ona niespodziewane efekty, pod jednym wszakże warunkiem: jeśli zamkniemy się w kręgu „swoich”, w grupie „myślących tak jak my”, jakże mamy dowiedzieć się, co sądzą o naszych uczynkach inni? Rzymska paremia audi alteram partem kieruje nas w stronę autorytetu spoza własnego kręgu: warto zatem, w swoim dążeniu do przyzwoitości konfrontować własne opinie z inną "stroną”, niż "nasza" – ale to już zadanie na jutro (o czym w kolejnym tekście).