Wolność a wolny rynek

W przestrzeni publicznej panuje takie zamieszanie ideowe, które każe podejrzewać, iż ludzie kompletnie zrezygnowali z dążenia do zachowania zdolności do samodzielnego myślenia, bo w tym zamieszaniu kłębią się iluzje bazujące na czystym chciejstwie, pomysły serwowane przez propagandę i marketing oraz politycznie motywowane celowe przekłamania mające na celu wprowadzenie ludzi w błąd i utrzymywanie ich w ciemnocie, by nie mogli się zorientować jak są wykorzystywani.

Objawem takiego pomieszania są poglądy wyznawane przez zwolenników “wolnego rynku”, którzy popełniają w swoim rozumowaniu szereg błędów, bo przecież, co najważniejsze, wcale tu o żaden wolny rynek nie chodzi, bo co to za wolny rynek w epoce globalnych megakorporacji monopolizujących ów rynek i sterujacych tym rynkiem przy pomocy kreacji sztucznego pieniądza.

Ponadto zwolennicy ci popełniają błąd antropologiczny, ignorujący bądź źle interpretujący naturę ludzką, społeczną ludzką naturę. Mało tego, popadają w bład mentalnego prostactwa, gdy uzasadniają swoje stanowisko tak prostacką konstatacją jak powoływanie się na swoją indywidualną wolność wyprowadzaną z faktu, że jednostkę widać, a społecznych więzów gołym okiem nie możesz dostrzec, więc to jednostka jest motorem wszystkiego, a te więzi to tylko filozoficzny bełkot.

Tymczasem wolność nie jest wytworem wolnego runku, lecz odwrotnie, to wolny rynek, jako jedna z wielu form wolności jest wytworem wolności politycznej, będącej efektem prozumienia wspólnoty politycznej, która ustanawia rozmaite instytucje państwowe służące realizacji i ochronie indywidualnej wolności.

Jednostka musi sobie uświadomić, że to ona jest stroną słabszą w spolecznych interakcjach i dlatego potrzebuje wspólnoty dla ochrony własnej wolności, potrzebuje bardzo rozbudowanej sfery instytucjonalnej pozwalającej jej na realizowanie rozmaitych osobistych celów i chroniącej ją przed narzucaniem niewidocznych więzów i mechanizmów kontroli, np. kontroli umysłu, przez silniejszych partnerów.

Jednostce bardzo łatwo wpaść w tę pułapkę, bo jednostka ma widzialne ciało, ma swój własny osobny głos i swoją wolę, a więzi międzyludzkie głosu nie mają i są niewidzialne. A to bardzo groźna pułapka, bo to właśnie więzi społeczne mają znaczenie decydujące i mogą być wykorzystane bez jej świadomości zarówno z korzyścią dla niej jak i na jej niekorzyść. Od dawna wyraża tę zależność powiedzenie, że Cygan dla towarzystwa się powiesił.

Tak więc pojawiają się dziwne koncepcje usiłujące zastąpić państwo rynkiem, pod hasłem zwiększenia ludzkiej wolności. Dogmatyczni zwolennicy wolnego rynku ignorują fakt podstawowy, że rynek nie wziął się znikąd i że to państwo stwiorzyło właściwe warunki dla powstania i funkcjonowania wolnego rynku, zapewniając prawne, instytucjonalne ramy.

A skoro państwo posiada taką moc tworzenia i regulowania wolnego rynku, to ma uzasadnione powody by weń ingerować. A jedynym kryterium ingerencji jest dobro wspólnoty, jej życie i przetrwanie, a wspólnota ta ma charakter polityczny.

Procesy rynkowe będące wynikiem działań jednostek mają charakter nieprzewidywalny i nie ma gwarancji, że potoczą się w korzystnym dla wspólnoty kierunku. Należy więc pamiętać o tej różnicy, iż problemy polityczno-państwowe mają charakter powszechny i ogólny a agendy państwa działają w trybie 24h/7 days a week, i dotyczą wszystkich obywateli, podczas gdy procesy rynkowe mają charakter przypadkowy, specyficzny i dotyczący tylko niektórych członków wspólnoty, prywatnych jednostek i odbywają sie w ograniczonym trybie czasowym 8h/5 days a week. Ponadto warto mieć na uwadze, że aktywne działania rynkowe prowadzi tylko pewien procent populacji, lecz efekty są odczuwane przez całą wspólnotę.

Zachodzi niebezpieczeństwo, że te dwa procesy, bez odpowiednich zabezpieczeń, mogą wejść w kolizję i jedna sfera będzie ingerowała w procesy przynależne do drugiej sfery. Nie oznacza to, że oba te procesy są równie ważne, więc trzeba uważać na to, żeby rynek zanadto się nie wyemancypował spod kontroli państwa. Prywatny przedsiębiorca musi dbać o relacje z pracownikiem, bo pracownik ma podwójny status – jest nie tylko pracownikiem ale i obywatelem, a status obywatelski ma priorytet, jako że przedsiębiorca działa w ramach wspólnoty a nie poza nią.Z kolei zbyt daleko posunięta ingerencja polityczna w zarządzanie firmami prowadzić może do obniżenia efektywności gospodarowania.

Widać więc, że to nie rynek jest strażnikiem wolności, a wolność gospodarowania jest tylko jedną z wielu form wolności jednostki, gwarantowanych przez państwo. Problem relacji między państwem a rynkiem nie jest skomplikowany teoretycznie, natomiast pojawiają się problemy w praktyce, z tej prostej przyczyny, że jednostka jest bytem dwoistym – jest jednocześnie obywatelem i pracownikiem albo przedsiębiorcą, a na dodatek jeszcze konsumentem. Nie każdy potrafi te różne role umiejętnie rozdzielać i balansować między nimi.

W systemie konsumpcjonistycznym można zauważyć zachwianie niezbędnej równowagi między obu czynnikami, objawiające się, co jest szczególnie widoczne w warunkach amerykańskich, w dążeniu do prywatyzacji funkcji państwa, co wskazuje na wewnętrzny kanibalizm, świadczący o głębokim kryzysie cywilizacji.  

To uzależnienie wolności od państwa, wskazuje, że w grę w przestrzeni publicznej wchodzą tekże inne niezbywalne relacje poza wolnością, ale to już inny temat.