Redaktorowi Skwiecińskiemu pod rozwagę

Piotr Skwieciński przestrzega, w tygodniku "Sieci", Polaków przed lekceważeniem innych kultur i zastanawia się nad przyczynami cofania się lub przyspieszania niektórych kultur, czego dowodzi historia i powołuje się na przyklady takie jak wysoki stopień piśmienności w środniowiecznej Rusi (Nowogród) czy krajach muzułmańskich w porównaniu z powszechnym analfabetyzmem panującym wtedy w Europie Zachodniej i Polsce. Kwestia ta została, moim zdaniem, już wystarczająco wyjaśnione.

Najbardziej wiarygodną hipotezę tego rodzaju procesów rozwoju i upadku przedstawili ekonomiści z Harvardu Acemoglu i Robinson, przypisując decydujący wpływ instytucjom, albo włączającym albo wyzyskującym. I faktycznie hipoteza ta pozwala te fakty wyjaśnić.

Na Rusi dominowało prawosławie ze słowiańskim językiem liturgii cerkiewnej, co sprzyjało powszechnej alfabetyzacji, ale z drugiej strony prowadziło do zamknięcia się na wpływy z zewnątrz i izolacji. W Europie Zachodniej, w tym w Polsce, dominował Kościół Katolicki z łaciną jako językiem uniwersalnym. Stąd rozwój na Zachodzie odbywał się dwiema ścieżkami – krajową z językiem narodowym i uniwersalną łaciną, co sprzyjało nie tylko integracji religijnej lecz także cywilizacyjnej w tym rozwojowi nauki poza granice państwowe. Procesy odśrodkowe były więc równoważone przez dośrodkowe – mieliśmy więc na kontynencie np. zmagania między władzą duchowną i świecką i obie aspirowały do uniwersalizmu – papiestwo kontra cesarstwo.

Sytuacja zmieniła się dopiero po reformacji, gdy nastąpiło unarodowienie religii sprzyjające izolacjonizmowi. Tak więc to instytucje są czynnikiem decydującym i jeżeli zaktualizujemy temat to widać, że Mateusz Morawiecki zamierza zaprząc instytucje państwowe do przyśpieszenia tempa rozwoju, i jest to koncepcja rozsądna, gdyż ekonomiczny partykularyzm korporacji międzynarodowych pomimo ich globalnego charakteru zaczął hamować rozwój poszczególnych obszarów kulturowych.