Rzeź Polaków - rozkaz Jeżowa cz.3

[1] Unszlicht Józef Stanisławowicz, urodzony 19 listopada 1879 w Mławie, w mieszczańskiej rodzinie żydowskiej. Od 1900 roku w Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Brał udział w rewolucji październikowej w Piotrogradzie. Od grudnia 1917 roku w kierownictwie WCzK. Współorganizator RKKA. Latem 1920 roku członek utworzonego w Białymstoku Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego, współorganizator Polskiej Czerwonej Armii. Od kwietnia 1921 do 1923 roku zastępca przewodniczącego WCzK-GPU, twórca specjalnej sekcji aktywnego kontrwywiadu i dezinformacji. W latach 1923-1925 członek Wojskowej Rady Rewolucyjnej, szef zaopatrzenia Armii Czerwonej. Od1925 do 1930 zastępca komisarza ludowego spraw wojskowych i przewodniczący Rady Wojennej Republiki,  zastępca komisarza Marynarki Wojennej. W latach 1930-1933 zastępca przewodniczącego Rady Gospodarki Narodowej, a w latach 1933-1935 szef Głównego Zarządu Lotnictwa Cywilnego. Aresztowany 11 lipca 1937 roku. Rozstrzelany według rosyjskich źródeł 28 lipca 1938 roku, według polskich źródeł 14 lutego 1938 roku.

[2] Muklewicz Romuald Adamowicz – Polak, urodzony 7 grudnia 1890 roku w Supraślu (według innych źródeł w Białymstoku), Od czerwca 1906 członek Socjaldemokratycznej Partii Litwy. Brał udział w szturmie na Pałac Zimowy wraz z marynarzami Floty Bałtyckiej. W marcu 1918 był organizatorem kursów instruktorskich polskich komunistycznych formacji wojskowych.  Od 16 stycznia 1919 roku  kierownik Wydziału Werbunkowego Wojskowej Rady Rewolucyjnej Zachodniej (polskiej) Dywizji Strzelców. Od wiosny 1920 roku komisarz sztabu Frontu Zachodniego Armii Czerwonej, a po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną przewodniczący (14 lipca-27 sierpnia1920) Wileńskiego Komitetu Rewolucyjnego. W latach 1926-1931 dowódca Marynarki Wojennej ZSRS. Od 23 sierpnia 1926 do 31 grudnia 1933 członek Wojskowej Rady Rewolucyjnej ZSRS, następnie szef Głównego Zarządu Budowy Okrętów Komisariatu Ludowego Przemysłu Ciężkiego ZSRS. Aresztowany 28 maja 1937 roku. Skazany za szpiegostwo na karę śmierci. Rozstrzelany 10 lutego 1938 roku.

[3] Olski Jan Kalikstowicz (prawdziwe nazwisko Kulikowski) – Polak, urodzony w 1898 roku we wsi Butrymowicze koło Troków. W 1917 r. wstąpił do SDKPiL, a następnie do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików). Na pocz. 1918 roku wstąpił do nowo formowanych wojsk bolszewickich. Pod fałszywym nazwiskiem Olski prowadzi konspiracyjną działalność wywiadowczą na Wileńszczyźnie. Od sierpnia 1919 roku w WCzK. Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził Oddziałem Specjalnego 16 Armii, a potem był pełnomocnym funkcjonariuszem Oddziału Specjalnego Frontu Zachodniego. W czerwcu 1921 roku objął kierownictwo WCzK Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. W lutym 1923 roku stanął na czele 3 Wydziału Oddziału Kontrwywiadowczego OGPU. Od grudnia 1925 roku zastępca szefa Oddziałów Kontrwywiadowczego i Specjalnego OGPU. Pod koniec listopada 1927 roku stanął na czele Oddziału Kontrwywiadowczego, zaś w połowie września 1930 roku Oddziału Specjalnego OGPU. W 1931 roku przeniesiony do systemu żywienia społecznego Moskwy, gdzie objął kierownictwo Głównego Zarządu Stołówek, Restauracji, Kawiarni i Bufetów „Sojuznarpit”. Aresztowany 30 maja 1937 roku. Skazany na karę śmierci jako „uczestnik szpiegowskiej i terrorystycznej organizacji polskiej” 27 listopada 1937 roku i tego samego dnia rozstrzelany.  

[4] Partia Socjalistów-Rewolucjonistów – założone w 1901 roku wpływowe ugrupowanie podziemne dążące do przekształcenia carskiej Rosji w demokratyczną republikę z dominującą klasą chłopską. Eserowiec Aleksander Kiereński został premierem po abdykacji cara. Partia była głównym politycznym konkurentem bolszewików.

[5] Zwolennicy Nikołaja Iwanowicza Bucharina, po Leninie czołowego ideologa partii bolszewickiej, członka jej biura politycznego. Autor tezy:  "Przymus proletariacki we wszystkich swoich formach, poczynając od rozstrzeliwania, a kończąc na obowiązku pracy jest metodą tworzenia komunistycznego człowieka".  Przeciwnik Traktatu Brzeskiego. Uważał, że Rosja winna kontynuować wojnę z kapitalistycznymi Niemcami i Austro-Węgrami.

[6] Pokój na mocy zawartego 3 marca 1918 roku w Brześciu traktatu między Rosją a Niemcami, Austro-Węgrami, Królestwem Bułgarii i Imperium Osmańskim. Głównym rzecznikiem zawarcia traktatu był Lenin, który chciał wycofania się Rosji z wojny, by ugruntować władzę bolszewików. Niemcom traktat umożliwiał przerzucenia wojsk na front zachodni.  

[7] Określenie NKWD dla 17 sowieckich polityków sądzonych w drugim moskiewskim procesie pokazowym toczącym się od 23 do 30 stycznia 1937 roku.

[8] Tuchaczewski Michaił Nikołajewicz – urodzony 16 lutego 1893 roku w majątku Aleksandrowskoje koło Smoleńska. Zawodowy wojskowy,  ale nigdy nie dowodził plutonem, ani kompanią, co zdaniem jego krytyków utrudniało mu ocenę realnych możliwości podległych mu żołnierzy i oddziałów. Do WKP(b) wstąpił w kwietniu 1918 roku. W 1919 roku dowodził zwycięsko w walkach z wojskami Aleksandra Kołczaka i Antona Denikina oraz początkowo w wojnie polsko-bolszewickiej. Poniósł klęskę w Bitwie Warszawskiej. W 1931 roku został szefem uzbrojenia wojsk lądowych i uruchomił program masowej produkcji czołgów. Apologeci uważają, że zmodernizował Armię Czerwoną, zdaniem krytyków jego koncepcje były skrajnie nierealistyczne. W 1935 został jednym z pięciu ustanowionych wówczas po raz pierwszy marszałków Związku Sowieckiego. NKWD zaczęło zbierać materiały na Tuchaczewskiego od maja 1936 roku. Były jednak zbyt słabe i z inspiracji NKWD w białych środowiskach emigracyjnych w Berlinie sfabrykowano dowody zdrady, które agent NKWD białogwardyjski generał Nikołaj Skoblin przekazał wywiadowi niemieckiemu, który via Czechosłowację „podsunął” je NKWD. Koło dezinformacji się zamknęło i Tuchaczewski został aresztowany pod zarzutem zdrady 22 maja 1937 roku podczas konferencji partyjnej Nadwołżańskiego Okręgu Wojskowego. Torturowany przyznał się do szpiegostwa i zdrady.  Skazany na karę śmierci 11 czerwca 1937 roku. Wyrok strzałem w kark wykonano następnego dnia.      

[9] Messing Stanisław Adamowicz – urodzony w 1890 roku w Warszawie w rodzinie żydowskiej. W roku 1908 wstąpił do SDKPiL, gdzie nawiązał znajomość z Feliksem Dzierżyńskim i Józefem Unszlichtem. Rozpoczyna pracę w moskiewskiej WCzK w 1917 roku. Od grudnia 1918 roku kieruje tajno-operacyjnym wydziałem moskiewskiej WCzK. Od lipca 1920 roku w kierownictwie WCzK. Od stycznia 1921 roku przewodniczący Moskiewskiej CzK . Zajmował później różne wysokie stanowiska w WCzK i OGPU, aż wystąpił przeciwko aktualnemu szefowi OGPU Henrykowi Jagodzie i został przesunięty do handlu zagranicznego. Partyjna opinia z 1923 roku podkreślała, że „umie panować nad sobą” jest „dobrym administratorem, słabym organizatorem i nie umie się przyznawać do własnych błędów”. Aresztowany 15 czerwca 1937 roku. Skazany na karę śmierci za szpiegostwo na rzecz Polski oraz uczestnictwo w działalności tajnej organizacji POW. Rozstrzelany 2 września 1937 roku.

[10] Pilar Roman Ludwik, w pełnym brzmieniu nazwiska Roman Ludwik baron Pilar von Pilhau – urodzony w 1894 roku (według innych  źródeł w 1895 roku) w Łapach pod Białymstokiem w polskiej rodzinie ziemiańskiej (według materiałów z archiwów służb sowieckich urodził się w Wilnie). Siostrzeniec Feliksa Dzierżyńskiego. Po zakończonej strzelaniną kłótni z dwoma braćmi o przyszły los majątku ziemskiego dziadka, uciekł do wuja i rozpoczął karierę w WCzK. Wykształcony, awansował szybko. Był jednym z prowadzących operację Syndykat – zwabienie do Rosji Borysa Sawinkowa, lidera antybolszewickiej opozycji na emigracji. Operacja się powiodła, za co Pilar nagrodzony został Orderem Czerwonego Sztandaru.  Odznaczenie odebrano mu po aresztowaniu, według źródeł sowieckich 16 maja 1937 roku, według źródeł litewskich 28 marca 1937 roku. Rozstrzelany za szpiegostwo 2 września 1937 roku.

[11] Miedwied’ Filip Demianowicz  – Białorusin, urodzony 14 listopada 1890 roku w wsi Masejewo w ówczesnej gubernii grodzieńskiej. W latach 1905 - 1917 pracował jako technik budowlany w Warszawie. Od 1918 roku w WCzK. W czasie wojny polsko-bolszewickiej naczelnik Wydziału Specjalnego WCzK frontu zachodniego. Później zajmował różne kierownicze stanowiska w WCzK-OGPU-NKWD. W 1934 roku naczelnik zarządu NKWD ZSRS okręgu leningradzkiego. Aresztowany w grudniu 1934 roku po zamachu na Siergieja Kirowa członka Biura Politycznego i pierwszego sekretarza leningradzkiego komitetu WKP(b). Skazany na 3 lata pozbawienia wolności. Przesunięty do zarządu budownictwa NKWD Dalekiej Północy. Aresztowany ponownie 9 września 1937 roku. Rozstrzelany 27 listopada 1937 roku. 

[12] Sosnowski Ignacy (prawdziwe nazwisko Dobrzyński) – Polak, urodzony w 1897 roku w Rydze. Członek POW o pseudonimie „Świerszcz”. Po 1918 roku podporucznik Wojska Polskiego. Służył w Oddziale II Sztabu Generalnego. W 1920 roku wysłany z misją do Moskwy. Aresztowany i przewerbowany przez czekistów. Wydał całą swoją siatkę. Wstąpił do WKP(b)  i aktywnie pracował przeciwko Oddziałowi II na różnych stanowiskach kontrwywiadowczych WCzK-OGPU-NKWD. W rosyjskich źródłach znajduje się informacja, że udaremnił polski zamach na Tuchaczewskiego, za co Dzierżyńki miał przedstawić go do odznaczenia orderem Czerwonego Sztandaru. Od stycznia 1935 pierwszy zastępca naczelnika Zarządu NKWD Kraju Saratowskiego. Aresztowany 23 listopada 1936 roku. Rozstrzelany 15 listopada 1937 roku.   

[13] Makowski Jerzy Franciszek – Polak, urodzony w 1890 roku w Warszawie. Członek WKP(b) od 1918 roku. W 1920 roku wraz z Sosnowskim namówił rezydenta Oddziału II w Piotrogrodzie Wiktora Steckiewicza (pseudonim „Wik”) do przejścia na stronę WCzK.  Naczelnik Wydziału Specjalnego Ukraińskiego Bezpieczeństwa Państwowego NKWD Ukrainy dla okręgu Omskiego. Aresztowany 28 grudnia 1935 roku. Skazany na karę śmierci za szpiegowstwo i udział w organizacji konspiracyjnej 4 listopada 1937 roku i tego samego dnia rozstrzelany.  

[14] Łoganowski Mieczysław Antonowicz – Polak, urodzony w 1895 roku w Kielcach. Oficer armii carskiej, który po rewolucji wstąpił do RKKA. W sierpniu 1920 roku komendant wojskowy Białegostoku. W 1921 roku w wywiadzie zagranicznym WCzK. W latach 1922-1924 rezydent GPU-OGPU w Warszawie. W okresie 1924-1934 na różnych stanowiskach w Ludowym Komisariacie Spraw Zagranicznych. Później pracował w Ludowym Komisariacie Handlu Zagranicznego. W chwili aresztowania 18 sierpnia 1937roku  (według innych źródeł 16 maja 1937 roku) zastępca komisarza przemysłu spożywczego ZSRS. Skazany na karę śmierci 21 września 1937 roku za przynależność do organizacji terrorystycznej. Rozstrzelany 3 października 1937 roku (według innych źródeł 29 lipca 1938 roku).

[15] Barański Kazimierz  Stanisławowicz – Polak, urodzony 11 sierpnia 1894 roku we wsi Łęczno pod Piotrkowem. W 1918 roku ukończył kursy dowódcze artylerii. Od lutego 1919 roku w Zarządzie Wywiadu RKKA na Froncie Zachodnim. Od marca 1921 roku w wywiadzie zagranicznym WCzK. Do 1923 roku zastępca rezydenta jednocześnie wywiadu zagranicznego OGPU i Zarządu Wywiadu RKKA w Warszawie. Później już tylko rezydent wywiadu zagranicznego OGPU w Warszawie. Według źródeł rosyjskich miał duże sukcesy operacyjne. W latach 1930-1933 naczelnik VI wydziału wywiadu zagranicznego OGPU (kraje zachodnie). W 1934 roku naczelnik wydziału III wywiadu zagranicznego NKWD (Polska, Finlandia, kraje bałtyckie). Aresztowany 11 maja 1937 roku pod zarzutem szpiegostwa i przynależności do POW. Skazany na śmierć 11 sierpnia 1937 roku i tego samego dnia rozstrzelany.    

.