Ppłk "Janczar" żołnierz niezłomny (20)

mapka Podokręgu Warszawa-Wschód „Białowieża”

wg Atlasu Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007

Lucjan Antoni Szymański, (1897-1945) kawalerzysta I wojny; wojny polsko sowieckiej 1918-21 (dowborczyk – uczestnik walk w wyprawie kijowskiej, bitwie warszawskiej i niemeńskiej) oraz II św. ; w 1939 ucieka z niewoli niemieckiej, 1940-44 inspektor obwodów ZWZ i AK; pseudonimy Kamiński, Janczar i Garda. Ostatni dowódca podokręgu AK „Białowieża” Warszawa-Wschód. Po aresztowaniu 23 grudnia 1944 i śledztwie NKWD skazany na śmierć i stracony w więzieniu praskim „Toledo” 5 marca 1945 r. na obecnej ulicy Namysłowskiej.

14 listopada 1944

Dep. Nr 268 Kazimierz [Komendant Obszaru Warszawskiego ppłk Zygmunt Marszewski] przekazuje Janczarowi słowa Okulickiego współtwórcy SZP-ZWZ-AK, ostatniego komendanta Armii Krajowej:

do Janczara Z polecenia d-cy AK przekazuję:

„Rozumiejąc wasze położenie bez wyjścia w którym nie możecie występować jak dotychczas zgodnie z przysięgą i honorem żołnierskim, zwalniam was z przysięgi jaką złożyliście wstępując do AK. Decyzję tę podaję wam po uzgodnieniu z Wice-Premierem i Krajową Radą Ministrów, oraz melduję ją Panu Prezydentowi Rzp.

W przymusowej sytuacji waszej widzę lepsze wyjście u Berlinga niż w Armii Czerwonej. W przekonaniu że w tak tragicznym położeniu nadal zachowacie wierne serca żołnierza polskiego walczącego do końca o wolność i szczęście Narodu, w imieniu sprawy dziękuję wam za dotychczasową postawę i wierną służbę Polsce.

D-ca Armii Krajowej Niedźwiadek gen. bryg.” (1)

20 listopada 1944

Do komendanta Armii Krajowej generała Okulickiego

Dep. Nr 268 otrzymałem. Warunki naszej pracy są b. ciężkie, ale będziemy nadal ją prowadzić. Pozostali nasi najdzielniejsi ludzie widzą w nas oparcie i potrzebują kierownictwa. Nigdy nie zrezygnujemy z okazania im tego. Proszę Pana Generała o dodanie otuchy, informacje i najniezbędniejszą pomoc. Do Berlinga bez wyraźnego rozkazu nie wejdę, jak również nie wydam rozkazu stawiennictwa, lecz odwołam zakaz wstępowania do Berlinga z tym, że pozostawię to sumieniu każdego żołnierza AK. Armia Żymierskiego to hańba munduru polskiego plugawionego przez NKWD i Moskali dowódców. Potrzebujemy środków materialnych – proszę o wydanie polecenia kmdtowi okr. Białystok na pożyczenie mi 2 (dwa) miliony złotych. Pisałem do niego w tej sprawie. Oczekuję zapowiedzianego kuriera. Brzeski aresztowany. Poleciłem odbić. Wszystkie powiaty są obsadzone pozostałymi K.O. względnie zastępcami. Rozpoczęłem akcję likwidacji kanalii. Janczar(1)

„Mniej więcej w połowie grudnia dostałem rozkaz zorganizowania przeniesienia dowództwa Okręgu AK "Białowieża" z terenu Obwodu siedleckiego na teren węgrowski. Wyjechałem na kilka dni do Siedlec i po nawiązaniu właściwych kontaktów, przewiozłem płk. "Janczara" (L. Szymański) wraz z adiutantem i trzema łączniczkami na nasz teren.

Zakwaterowano ich w różnych miejscach, w samym Węgrowie i pod miastem. Jedna z łączniczek zamieszkała u mej matki jako "kuzynka". Brat i ja już od wielu tygodni przebywaliśmy tam, gdzie nas noc zastała. Czasem razem, często osobno, czasem u przyjaciół, czasem w szpitalu na Klimowiźnie, gdzie dzięki prawdziwie matczynej opiece zakonnic, Sióstr Bożeny i Teobaldy, i cichej współpracy reszty personelu szpitala zawsze znalazło się czyste łóżko, gorący posiłek, lekarstwo w potrzebie i obietnica modlitwy. (2)

Aresztowanie

23 – 24 grudzień 1944

Na podstawie zeznań maltretowanej i psychicznie załamanej więźniarki, działający wówczas na Podlasiu por. LWP Światło aresztował między innymi następujące osoby: ppłk Lucjan Szymański – ps. „Janczar” komendant Podokręgu od 8 sierpnia 1944 r.; mjr Józef Cieszko – ps. „Jordan” – kierownik referatu II Podokręgu; por. Jerzy Lipka – ps. „Jeżewski”, „Leszczyc” – adiutant w komendzie obwodu AK – Węgrów – „Smoła” oraz kilkunastu żołnierzy Obwodu AK – Węgrów m.in. wachmistrz „Bolcio” – Bolesław Stankiewicz, por. Kazimierz Karlsbad ps „Radek”, pchor. Stanisław Wąchalski – Por. Kazimierz Karlsbad odzyskał wolność po brawurowej ucieczce z prowizorycznego więzienia w Mińsku Mazowieckim. Mjr Józef Cieszko „Jordan” został skazany na śmierć. (3)

Aresztowań dokonywała operacyjna grupa ppłka Lichaczowa, biorąc czynny udział w likwidacji „Białowieży”, a następnie w operacyjnej grupie płk. Michajłowa. „Likwidacja Białowieży” polegała na „rozbrojeniu terenu’, czyli aresztowaniach „elementów reakcyjnych”, głównie ukrywających się żołnierzy AK i BCh, a także ludności cywilnej. Operację przeprowadzały głównie oddziały NKWD dowodzone przez pułkownika Pawła Michajłowa. (4)

W jej szeregach działał wówczas ppor. Józef Światło.(5)

Przez cztery miesiące od zakończenia akcji „Burza” Janczarowi udało się uniknąć aresztowania. Taka sytuacja trwała do grudnia 1944 r. W tym czasie aresztowano jedną z łaczniczek Komendy Obwodu Węgrów „Smoła”, która znała ppłka Szymańskiego ukrywającego się w Węgrowie. Jak pisze Jerzy Pawlak: gdy funkcjonariusze UB wpadli an jej ślad, a bicie i tortury nie pomogły, kpt. Józef Światło chwycił jej dziecko z kołyski, by wrzucić do gara z gotującą wodą. Łączniczka nie wytrzymała napiecia i doprowadziła do Janczara.(6)

1. Armia Krajowa w dokumentach 1939-1944 Studium Polski Podziemnej; t. I-VI, Londyn 1970-1989

2. Kazimierz Karlsbad ps. „Radek” 200 kartek wyrwanych z młodości (wydanie rocznicowe 1994, z internetu: http://members.shaw.ca/forum/karlsbad/karsbad.htm

3. Kalendarium wydarzeń z działalności Armii Krajowej w latach 1939-1944 w Obwodzie Węgrów „Wilga” „Smoła” - AAN JJG teczka 88 str 72

4. Stanisław Marat, Jacek Snopkiewicz „Ludzie bezpieki” wyd. ALFA Warszawa 1990

5. Józef Światło urodził się 1915 r. w rodzinie żydowskiej jako Izak Fleischfarb. Przed 1939 r. był działaczem organizacji syjonistycznej Gordonia oraz Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej.
Po dotarciu z I Dywizją do granic Warszawy w październiku 1944 r. organizował Wydział Śledczy Komendy Wojewódzkiej MO. 1 listopada 1944 r.otrzymał awans na podporucznika. Błyskawiczna kariera Józefa Światło w organach bezpieczeństwa rozpoczęła 17 stycznia 1945 r. od stanowiska Zastępcy Kierownika WUBP w Warszawie, formalnie pracę rozpoczął w maju tegoż roku, a już w grudniu 1945 r. jako kapitan, został Zastępcą Kierownika UBP w Olsztynie. W lipcu 1946 r. otrzymał kolejny awans na stopień majora i w październiku 1946 r. został przeniesiony na stanowisko Zastępcy Szefa WUBP w Krakowie, gdzie pracował do października 1948 r.Od tego momentu rozpoczęła się kariera w centrali, gdzie do marca 1950 roku oficjalnie pracował jako Naczelnik Wydziału V Departamentu I MBP. W rzeczywistości od października 1948 r. odwołany do MBP pracował w aparacie specjalnym u gen. Romkowskiego. W trakcie pracy w tzw. „aparacie specjalnym”, otrzymał w lipcu 1949 r. awans na podpułkownika. W marcu 1950 r. podpułkownik Józef Światło powołany został na stanowisko Zastępcy Dyrektora Biura Specjalnego. Ostatnim przydziałem służbowym w MBP było stanowisko Wicedyrektora Departamentu X, które ppłk Józef Światło zajmował od 1 grudnia 1951 r. do dnia swojej ucieczki, tj. 5 grudnia 1953 r., jako wicedyrektor wspomnianego departamentu figurował do 30 września 1954 r. Fakt ucieczki Józefa Światły ujawniony został w Polsce w komunikacie PAP, dopiero 25 października 1954 r. Nastąpiło to po konferencji prasowej zorganizowanej w USA z udziałem Józefa Światły, na której zastępca prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych ogłosił, że rząd amerykański przyznał prawo do azylu uciekinierowi. (wg Karol Jaros IPN)

6. Wróbel Paweł - Działalność niepodległościowa ppłk-a Lucjana Szymańskiego „Janczara” 1897-1945 -praca magisterska pod kierunkiem prof. Dr hab. Piotra Matusaka Akademia Podlaska Siedlce 2010

7. Jerzy Lipka „Jeżewski”, „Leszczyc” (1914-2010).Zmobilizowany w sierpniu 1939 r. walczy w Kampanii Wrześniowej. Od listopada 1939, nieprzerwanie, aż do swego aresztowania przez NKWD 23 grudnia 1944 r., pozostaje oficerem służby czynnej, w konspiracji, walcząc z okupantem niemieckim na terenie Obwodu Węgrowskiego w Okręgu Wschodnim „Białowieża”. Walkę zakończył w stopniu kapitana jako oficer Armii Krajowej. Po aresztowaniu 23 grudnia 1944 wywieziono do kopalni w Stalinogorsku, do obozu, skąd w 1946 r zdołał wrócić do kraju. Za męstwo w boju i wybitne zasługi wojenne otrzymał, na podstawie rozkazu dowódcy AK z dn. 25 marca 1944 r., Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari. W 1993 r. wybrany przez Zjazd Delegatów SZŻAK do Rady Naczelnej, gdzie do 1996 roku pełnił funkcje wiceprezesa. W latach 1996–2002 był Prezesem Rady Naczelnej.

następny odcinek:
http://niepoprawni.pl/blog/5462/pplk-janczar-zolnierz-niezlomny-21

Tomasz A.S.