Wywieranie wrażenia na innych o sztuce autoprezentacji

Wprowadzenie
Uświadomiwszy sobie , jaką wagę w społecznych interakcjach ma odbierane przez innych wrażenie, nie powinniśmy się dziwić, że ludzie pilnie obserwują jak postrzega ich otoczenie.
A od czasu do czasu próbują kontrolować swój publiczny wizerunek.
Proces kontrolowania sposobu w jaki widzą nas inni, nazywany jest autoprezentacją lub manipulowaniem wrażeniem.
Ocena wrażenia wywartego na innych
Manipulowanie wrażeniem stanowi skomplikowany proces psychologiczny, pożądanego wrażenia nie da się przekazać za pomocą naciśnięcia jakiegoś guzika czy przesunięcia dźwigni. Niejedna pułapka czyha na osobę, która stara się ocenić, jakie wrażenie najlepiej posłuży do osiągnięcia danego celu. Następnie dostosować swoje zachowanie do obmyślonego wizerunku i wreszcie stwierdzić czy otoczenie odebrało ją tak jak to sobie zaplanowała. Do komplikowania tego procesu przyczyniają się dwa mechanizmy. Ponieważ każde zachowanie z reguły może być interpretowane na różne sposoby, istnieje ryzyko, że wywrze wrażenie inne niż zamierzone. Na przykład człowiek pragnący wyglądać na inteligentnego będzie silił się na wyrafinowane uwagi tylko po to by zyskać opinie pompatycznego, przemądrzałego, próżnego lub nudnego. Dlatego należy uczynić rozróżnienie między, które dana osoba chce wywrzeć, a tym, które wywarła choć go nie planowała.
To drugie choć nie zamierzone, nie zawsze musi być niepożądane. Niestety całkiem często zdarza się, że wrażenie niezamierzone jest sprzeczne z wizerunkiem siebie samych, których chcemy przekazać innym.
Wrażenie uboczne trudno przewidzieć i kontrolować, gdyż zależą one tyleż od treści autoprezentacji, co od jej stylu i adekwatności. Człowiek nie jest w stanie przewidzieć wszystkich ubocznych wniosków, które inni mogą wyciągnąć z jego zachowania obliczonego na określony efekt.
Taktyki autoprezentacyjne
Dosłownie każdy aspekt naszego zachowania dostarcza innym informacji, z których wyciągane są wnioski na nasz temat. Kiedy znajdujemy się w towarzystwie drugiej osoby ma ona swobodny dostęp do rozmaitych danych, na podstawie których wyrabia sobie zdanie o naszej osobowości, zdolnościach, postawach nastroju itd. Autoprezentacja uważana jest za proces, w którym człowiek daje otoczeniu do zrozumienia, że jest taką a nie inną osobą, czy też że posiada określone cechy służą temu określone taktyki autoprezentacyjne.

Stan dramaturgicznej świadomości
To stan w którym zdajemy sobie sprawę, że nasze zachowanie świadczy o nas, i w wielu wypadkach nie tylko uświadamiamy sobie, jakie wrażenie wywieramy, lecz także działamy w taki sposób by inni odbierali pewien określony wizerunek naszej osoby.
Taktyki atrybucyjne – to taktyki zmierzające do zakomunikowania, że człowiek posiada pewne cechy albo, że jest osobą danego typu.
Taktyki repiudacyjne – służą zaprzeczeniu, że jednostkę charakteryzują określone cechy, lub też jest osobą jakiegoś typu.
Niemal każdy aspekt zachowania może służyć autoprezentacji. Sposób ubierania się, relacjonowanie konkretnego osobistego doświadczenia, śmiech w odpowiednim momencie, a nawet wybór potraw w restauracji wszystko to może posłużyć do wywarcia określonego wrażenia.
Opisywanie siebie – najbardziej bezpośrednią metodą przekazywania informacji o sobie jest werbalny opis. Opowiadając innym o swojej osobowości, upodobaniach i niechęciach, doświadczeniach z przeszłości, dokonaniach, rodzinie, pracy człowiek kreuje w oczach otoczenia określony wizerunek samego siebie. Chociaż autoprezentacja polegająca na opisie własnej osoby ma na ogół w interakcji „twarzą w twarz” ludzie często przedstawiają siebie innym na piśmie. Np. kandydaci na dane stanowisko dokonują autoprezentacji pisząc CV.
Wyłączająca taktyka autoprezentacji – polega na nadinformowaniu o niektórych faktach oraz niedoinformowaniu o innych, stosowana jest wówczas kiedy sądzimy, że dokładny opis osoby wywoła niekorzystne wrażenie.
Wyrażanie postaw - w tradycyjnej psychologii postawy uważane są za wewnętrzne uczucia sympatii lub antypatii, wynikające z przekonań na temat jakiejś osoby, obiektu bądź wydarzenia. Przy takim podejściu nacisk kładzie się na psychologiczną intra personalną naturę postaw oraz na wpływ postawy człowieka na jego postępowanie.
Wyrażane przez nas postawy wpływają bowiem na wrażenie, jakie kształtują sobie o nas inni. Demonstrując daną postawę, jednostka przekazuje określony wizerunek samej siebie. Taktyczne wykorzystywanie deklarowania własnych postaw jest bardzo ważne w polityce, przemawiając do różnych grup słuchaczy, politycy poruszają odmienne tematy i unikają wzmianek o postawach mogących budzić obiekcje danego audytorium.
Publiczne atrybucje – atrybucja to tyle co wniosek człowieka na temat przyczyny jakiegoś zdarzenia. Atrybucje obronne – postrzegamy jako sposób chronienia i wzmacniania poczucia własnej wartości. Przypisując sobie sukcesy, porażki zaś tłumacząc przyczynami zewnętrznymi, człowiek jest w stanie utrzymać pozytywną samoocenę. Niezależnie od korzyści odnoszonych przez własne „ja” atrybucje obronne przynoszą również zyski społeczne. Tłumaczenia, które przedstawiamy innym, wpływają na to jak jesteśmy postrzegani i oceniani.
Pamięć i zapominanie – szczególnym przykładem posługiwania się pamięcią w celach autoprezentacyjnych są pamięciowe manipulacje – polegające na tym, że ludzie podczas interakcji z innymi przekręcają, przebudowują lub fabrykują treści. Wszyscy stosujemy pamięciowe manipulacje, aby usprawiedliwić własne zapominalstwo. W innych sytuacjach ludzie udają, że zapomnieli o czymś o czym tak naprawdę pamiętali.
Zachowania niewerbalne – również zachowania niewerbalne wykorzystywane są do manipulacji wrażeniem. Dzięki nim człowiek przekazuje informacje o swej osobowości, opiniach, nastrojach oraz stanach fizycznych oraz psychicznych. Ludzie wykorzystują też zachowania niewerbalne do przekazywania informacji o swoich kontaktach i relacjach z innymi.
Wyrażanie emocji – większość ludzi uważa emocje za coś co się odczuwa. Zdarza się jednak, że nie tylko przezywamy emocję ale wyrażamy je wobec innych ludzi. Wiele z naszych emocji wynika z przyczyn społecznych, co więcej wpływają one na zachowanie innych ludzi, a być może istnieją tylko z powodu swojego oddziaływania społecznego. W wielu wypadkach człowiek próbuje zasugerować, że odczuwa właściwą emocję, oprócz tego niektórzy starają się zasugerować, że czują się lepiej niż w rzeczywistości, ponieważ ludzie wyrażający pozytywne emocje są postrzegani korzystniej niż osoby demonstrujące negatywne uczucia.

Wygląd zewnętrzny – zabiegi wokół wyglądu zewnętrznego są chyba najbardziej rzucającym się w oczy sposobem autoprezentacji. Napotykani ludzie, patrząc na nas od razu kształtują sobie określony wizerunek naszej osoby. Również ubranie stanowi wizytówkę każdego z nas, strój bowiem w dużym stopniu wpływa na to jak jesteśmy odbierani przez otoczenie. Inaczej postrzegany człowiek w garniturze, niż ten sam człowiek odziany w brudne podarte dżinsy, wyciągniętą bluzę z anarchistycznym napisem i skórzane buty.
Gesty i sposób poruszania się – pożądane wrażenie można też osiągnąć za pomocą gestów i ruchów ciała. Niewerbalna autoprezentacja stosowana jest na przykład po to, by przydać sobie znaczenia. Ponieważ pewne zachowania niewerbalne kojarzone są powszechnie z posiadaną władzą, niektórzy ludzie taktycznie kontrolują swój sposób bycia, aby wywrzeć wrażenie osoby znaczącej.
Pławienie się w odbitym blasku – ludzie pragną być kojarzeni z tymi, którzy odnieśli sukces, są popularni czy z innych powodów znajdują uznanie otoczenia. Czasami ludzie werbalnie informują o swoich kontaktach ze znanymi osobistościami np. mimochodem wspominając nazwisko lub opowiadając o swoich kontaktach z gwiazdami filmowymi, czy innymi znanymi personami.
Usuwanie się z cienia porażki – jest przeciwieństwem pławienia się w odbitym blasku i polega na odcinaniu się od ludzi, którzy doznali porażki, stracili swoją reputację, dobrą opinie w społeczeństwie. Ludzie są skłonni tak czynić, szczególnie wtedy, kiedy postępki skorumpowanej osoby mogą rzucić cień na nich osobiście. Efekt usuwania się z cienia porażki występuje powszechnie po wyborach do władz.
Polerowanie i retuszowanie – stanowi pewną odmianę pławienia się w odbitym blasku czyli wyolbrzymianie widocznych zalet ludzi, miejsc i instytucji, z którymi mamy jakiś związek (polerowanie) oraz minimalizowanie ich niekorzystnych cech (retuszowanie).
Efekt „Psst” – nie tylko manifestujemy swoje powiązania z innymi ludźmi, bądź odcinamy się od nich; podobnie zachowujemy się w stosunku do wydarzeń, które mogą rzutować na odczuwane przez nas emocje. Pragniemy na przykład być kojarzeni z dobrymi nowinami, a ze złymi staramy się nie mieć do czynienia. Zjawisko to znane jest jako efekt psst. Człowiek unika przynoszenia złych wiadomości nie tylko dlatego, że robiąc to czuje się niezręcznie, lecz w dużym stopniu z uwagi na fakt, że odbiorca niekorzystnych wieści mógłby ocenić negatywnie swego informatora.
Konformizm i uleganie – ludzie często podążają za tłumem z obawy, iż w przeciwnym razie zostaną źle ocenieni. Ponieważ jednostki, które nie podporządkowują się normom obowiązującym w grupie nierzadko zostają odrzucone. Czasami robimy to co inni ponieważ ich zachowanie dostarcza nam informacji o najbardziej skutecznym sposobie działania.
Przykładem zwyczaju, do którego dostosowujemy się ze względów autoprezentacyjnych jest dawanie kelnerom napiwków.
Otoczenie – powszechne jest wyciąganie wniosków na temat innych ludzi na podstawie wyglądu ich domu czy biura oraz posiadanych przedmiotów. Inaczej odbieramy profesora przyjmującego nas w zabałaganionym gabinecie, inaczej takiego który ma na swoim biurku idealny porządek. Ponieważ posiadane przez człowieka przedmioty wpływają na wywierane przez niego wrażenie, niektórzy modyfikują wygląd swojego otoczenia w celach autoprezentacyjnych.
Dekoracje – to stosunkowo stałe i niezmienne cechy otoczenia, takie jak rozmiar pomieszczeń, w których ludzie mieszkają i pracują, styl umeblowania, wykończenia, a nawet kolorystyka.
Rekwizyty – to przenośne wymienne aspekty otoczenia. Właściwie każdy przedmiot może być uważany za rekwizyt, jeśli jego właściciel uzna, że fakt posiadania tej rzeczy lub jej wyeksponowanie wywrze jakieś wrażenie.
Oświetlenie – stwarza nastrój, może też decydować o klimacie domu czy biura. Rodzaj i intensywność światła wpływa na to jak odbierana jest osoba zajmująca dane pomieszczenie.
Wybór miejsca do siedzenia – ludzie mogą również operować wywieranym wrazeniem wybierając miejsce na którym usiądą. Co więcej inaczej dobieramy osoby, które siedzą obok nas, a inaczej osoby siedzące naprzeciwko.
Zachowania prospołeczne – często pomagamy innym wcale nie z dobrego serca, ale dlatego, że dzięki takiemu postepowaniu możemy coś zyskać. Minimalna korzyść z udzielenia komuś pomocy to poprawienie sobie samopoczucia i uniknięcie poczucia winy, które dręczyłoby nas gdybyśmy odmówili wsparcia. Dlatego też czasami wyrządzamy komuś przysługę, dajemy prezent, czy udzielamy pomocy innego rodzaju po to by wywrzeć pozytywne wrażenie, albo zyskać uznanie.
Autoprezentacja grupowa – większość podanych wyżej taktyk autoprezentacyjnych odnosi się do operowania wrażeniem przez jednostkę. Czasami jednak ludzie współpracują ze sobą tworząc określony wizerunek grupy. W pewnych wypadkach operujemy wizerunkiem jednej osoby dla jej dobra. W innych sytuacjach ludzie operują wizerunkiem członka tej samej grupy, po to by pośrednio pokazać wizerunek samego siebie. Po trzecie ludzie wspólnie starają się przekazać pozytywny wizerunek grupy jako takiej.
Nieświadoma autoprezentacja – ludzie nie zawsze są świadomi, powodów dla których robią różne rzeczy. Chociaż z reguły racjonalizujemy swoje postępowanie, podawane przez nas przyczyny niekoniecznie muszą odzwierciedlać rzeczywiste źródła naszych poczynań. W rezultacie zachowanie nasze może pozostawać pod wpływem motywów autoprezentacyjnych, chociaż nie myślimy o tym, a nawet zaprzeczamy, że postępowanie nasze ma jakikolwiek związek z autoprezentacją. Po pierwsze, niektóre zachowania autoprezentacyjne są praktykowane tak często, że stają się automatycznym nawykiem. Po drugie ludzie bezwiednie angażują się w autoprezentację po prostu dlatego, że nie są świadomi bodźców stymulujących ich zachowanie.
Kontrola wywieranego wrażenia
Nieświadomość wywieranego wrażenia – człowiek na żadnym poziomie nie jest świadomy jak postrzegają go inni, a nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że inni kształtują sobie jakieś wyobrażenie na jego temat.
Podświadome sprawdzanie wywieranego wrażenia – człowiek kontroluje przekazywany przez siebie wizerunek na poziomie podświadomym, czy nieświadomym, świadomie zaś koncentruje się na innych sprawach.
Świadomość wywieranego wrażenia – człowiek jest świadomy, że inni kształtują sobie jakieś wyobrażenie na jego temat i może brać je pod uwagę.
Koncentrowanie się na wywieranym wrażeniu – wszystkie myśli człowieka poświęcone są wywieranemu przez niego wrażeniu oraz jego konsekwencjom.
Normy autoprezentacyjne - norma stanowi zasadę czy też wzorzec działania, normy są na ogół formułowane wprost ani zapisane. Dotyczą nie tylko działania człowieka lecz również publicznego wizerunku człowieka jaki powinien lub jakiego nie powinien prezentować w danej sytuacji. Niektóre normy autoprezentacyjne mają charakter preskryptywny – nakazują jakie wrażenie należy wywierać. Inne normy autoprezentacyjne mają charakter restrykcyjny – ograniczając zakres wizerunków jakie człowiek może zaprezentować, nie określając jednak dokładnie wrażenia, które powinno się wywrzeć. Redukując natomiast wybór wizerunków, które mogą zostać zaprezentowane.
Dobre obyczaje - to podporządkowanie się określonym standardom właściwego zachowania. Wiele najbardziej podstawowych norm określa minimalne kryteria akceptowanego społecznie postepowania. Jeden z aspektów dobrych obyczajów odnosi się do publicznego wizerunku człowieka. Wiele uprzejmości oraz innych społecznie akceptowanych czynności, które wykonujemy publicznie, wynika nie tyle z obawy przed zrobieniem komuś przykrości ile z norm autoprezentacyjnych.