ZABYTKI W UŚCISKU OŚMIORNICY?

Co ma wspólnego Ministerstwo Obrony z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego? Zapewne niemało – wojsko stacjonuje w zabytkowych koszarach, dziedzictwo tradycji wojskowych, wielowiekowa historia oręża polskiego, można by więc wymieniać wiele… Lecz w ostatnich kilku latach obie instytucje połączyła także firma, która otrzymała zlecenia i na dostarczenie sprzętu dla wojska, i na zabezpieczenia obiektów zabytkowych w Polsce. Jest nią Hertz-Systems LTD. sp. z o. o w Zielonej Górze, której szef został zatrzymany w marcu 2010 r. przez CBA w związku z wykrytymi nieprawidłowościami w handlu systemami łączności dla jednostek GROM i Wojsk Lądowych.
Według informacji znajdującej się na stronie internetowej firmy, "Hertz Systems to firma polska, w całości z udziałem kapitału polskiego. Założona została w 1989 r. w Zielonej Górze przez Zygmunta Rafała Trzaskowskiego. Główna siedziba Hertz Systems znajduje się w Zielonej Górze. Firma posiada filię w Warszawie oraz oddziały regionalne w Głogowie i Żarach". Dalej znajduje się opis działalności, określający zakres działania spółki: "na rynku systemów bezpieczeństwa, zintegrowanych systemów teleinformatycznych oraz urządzeń i systemów nawigacji satelitarnej. W 1994 roku uruchomiliśmy własną Stację Monitorowania Alarmów, całodobowo monitorującą obiekty stałe (budynki) i ruchome (pojazdy). W 2000 roku rozpoczęliśmy produkcję i rozwój urządzeń i systemów satelitarnego monitorowania pojazdów i innych obiektów ruchomych w systemie GPS. W 2001 roku rozpoczęliśmy projektowanie i produkcję wojskowych urządzeń i systemów satelitarnych, przeznaczonych dla Sił Zbrojnych RP oraz sił sojuszniczych NATO. Naszą specjalnością są urządzenia nawigacji satelitarnej GPS i zintegrowane systemy teleinformatyczne. Firma zatrudnia ok. 250 pracowników, którzy zajmują się m.in. projektowaniem, konstrukcją, produkcją, serwisem technicznym i obsługą klienta. (…) Zgodnie z wdrożonym Systemem Zarządzania Jakością spełniającym wymagania norm PN EN ISO 9001:2008 i AQAP 2110:2009 naszym najważniejszym kryterium jakości jest zadowolenie klientów".

Oprócz powyższych norm spółka posiada rekomendację Ośrodka Ochrony Zbiorów Publicznych w Warszawie. Zgodnie z wieloletnią, ugruntowaną zasadą, od 1991 r. Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych (OOPZ) w Warszawie, wcześniej, od 1988 r. istniejący jako przy MKiDN jako Ośrodek Ochrony Obiektów Muzealnych, prowadzi systematyczne szkolenia dla projektantów i instalatorów systemów zabezpieczeń, które odbywają się do dnia dzisiejszego według programu zatwierdzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zadaniem tej instytucji było m.in. wypracowanie metod i technik zabezpieczenia muzeów. Od początku głównymi partnerami Ośrodka byli wojewódzcy konserwatorzy zabytków. W 1991 r. Ośrodek poszerzył swój zakres aktywności, kierując uwagę na zabezpieczenie oprócz muzeów też bibliotek, archiwów i zabytków nieruchomych w tym głównie obiektów sakralnych. Zwiększenie zadań stało się widoczne w nowej nazwie instytucji - Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych (OOZP).
W 1997 r. sejm uchwalił nową ustawę o muzeach. Wprowadzone na podstawie rozporządzenie ministra kultury „w sprawie zasad zabezpieczenia zbiorów przed kradzieżami i innymi niebezpieczeństwami grożącymi utratą lub zniszczeniem zbiorów” stanowi obecnie podstawę prawną ochrony zbiorów muzealnych w Polsce.
Na jego podstawie Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych posiada uprawnienia kontrolne stanu zabezpieczeń zbiorów muzealnych. W październiku 2003 r., po wprowadzeniu w życie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zostało uzgodnione z ministrem spraw wewnętrznych i administracji i wprowadzone w życie nowe rozporządzenie ministra kultury w sprawie zasad zabezpieczenia zbiorów w muzeach. Jest to regulacja prawna, która obowiązuje wszystkie muzea. Określony jest w niej podstawowy poziom ochrony i zabezpieczenia muzeów oraz zasady, jakimi należy się kierować przy modernizacji i budowie nowych zabezpieczeń.
Na mocy przepisów tego rozporządzenia Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych otrzymał również uprawnienia do kontroli stanu ochrony i zabezpieczenia. O powyższych uprawnienia mówią następujące zapisy: "§ 12. Przedstawiciele firm projektujących, instalujących i konserwujących zabezpieczenia elektroniczne powinni dodatkowo posiadać zaświadczenie o ukończeniu specjalistycznych kursów z zakresu zabezpieczenia obiektów muzealnych, organizowanych przez Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych; oraz § 17. Do kontroli przestrzegania zasad zabezpieczania zbiorów w muzeach upoważniony jest Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych".

Na tej podstawie Ośrodek prowadzi płatne szkolenia dla firm, wydaje opinię o wykonanej przez niech dokumentacji na zabezpieczenie obiektu zabytkowego, na podstawie której właściciel zabytku otrzymuje dotację na wykonanie zabezpieczeń, a następnie kontroluje efekt prac.

W efekcie, środki na finansowanie z budżetu państwa instalacji zabezpieczeń przeciwwłamaniowych i przeciwpożarowych zabytków, przekazywane są tylko w tych przypadkach, gdzie dokumentację projektową zabezpieczeń i ich montaż wykonają firmy, które posiadają certyfikat szkolenia przeprowadzonego przez Ośrodek. Przy czym rozporządzenie reguluje wykonywanie zabezpieczeń w muzeach, a Ośrodek uzależnia przekazanie środków dla właścicieli wszystkich zabytków nieruchomych, niebędących instytucjami muzealnymi.

Hertz Systems LDT sp. z o. o przede wszystkim działa na terenie województw lubuskiego i zachodniopomorskiego. W samym województwie lubuskim otrzymała zlecenia w 2008 roku na sumę 600 000 zł, a w 2010 r. bliską 100 000 zł.
W ostatnich latach MKiDN przyznało spore kwoty na zabezpieczenie obiektów zabytkowych, wykonane przez firmy wskazane przez OOZP. W 2008 r., oprócz wymienionych sum, było to prawie 300 000,- ; w 2009 r. 350 000 ,- a w 2010 r. ok. 400 000,-. Do tych kwot należy dodać dotacje pochodzące z dotacji samorządowych oraz od inwestorów. W każdym przypadku, pozwolenie na prace wydane przez konserwatora zabytków wydawane jest tylko na podstawie dokumentacji i prac wykonanych przez firmę przeszkoloną przez OOZP i znajdującą się w ich wykazie, zamieszczonym na stronie internetowej Ośrodka. Przy czym certyfikat za szkolenie jest przyznawany na czas określony, po upływie którego firma ponownie musi odbyć cykl płatnego szkolenia w Ośrodku.

Przeszkolone firmy niejednokrotnie podzlecają wykonanie prac (dokumentacji i zakładanie instalacji) innym firmom, nieposiadającym takich uprawnień, ograniczając swój udział do „nadzoru” nad pracami i sygnowania wykonanej dokumentacji.

Oczywiście nie zarzuca się Ośrodkowi, czy MKiDN nadużyć finansowych. Nikt również nie kwestionuje konieczności zapewnienia bezpieczeństwa zabytkom czy też kolekcjom muzealnym przed skutkiem klęski pożaru czy też kradzieży. Jednak sposób przekazywania dotacji pochodzących z funduszy publicznych budzi zastrzeżenia.

Pobieżna analiza opisanej procedury, wskazuje, iż opiera się ona na mechanizmie przydzielania nieformalnych koncesji. W ostatnim czasie zauważa się, iż firma (w tym Hertz Systems LTD sp. z o. o), zainteresowana wykonaniem zlecenia i pozyskaniem na niego funduszy, na podstawie pełnomocnictwa właściciela przejmuje na siebie cały proces uzyskania pozwoleń na prace, wykonania dokumentacji i uzyskania na te prace dotacji państwowych.

I jest pewne, iż dotację taką otrzyma.

Zwraca się uwagę, iż słuszniejszym i znacznie bardziej transparentnym działaniem Ośrodka Ochrony Zbiorów Publicznych byłoby opracowanie i określenie katalogu właściwych rozwiązań technicznych, jakie musiałaby spełnić instalacja w obiekcie zabytkowych i chroniąca zabytki, tak aby wykonawcami mogły być firmy otrzymujące zlecenie na podstawie ustawy o zamówieniach publicznych tj. na podstawie zastosowanej procedury przetargu, a nie wyłącznie na podstawie zlecenia. Bo trudno uznać wykonanie instalacji technicznej za zadanie tak specjalistyczne, aby zrezygnować z wolnej możliwości przystąpienia do przetargu również innych firm i przydzielać hojnie zlecenia wyłącznie tym po "słusznym" szkoleniu.

Edyta Żemła, Łukasz Zalesiński, Ośmiornica sięgnęła GROM-u i Wojsk Lądowych „Rzeczypospolita” z dnia 30.04.2010 r.; http://www.rp.pl/artykul/469103.html
http://www.oozp.pl/firmy_kons_frontend.php
http://www.oozp.pl/komunikaty_z_menu.php?menu_id=2&kat_id=2 szkolenie
http://www.oozp.pl/komunikaty_z_menu.php?menu_id=3&kat_id=3 zatwierdzanie dokumentacji
http://www.tvn24.pl/12691,1681373,0,1,wojskowe-gps_y-mylily-afganistan-z-afryka,wiadomosc.html
http://wyborcza.pl/1,76842,8627654,Mylace_GPS_y_za_milion.html?fb_xd_fragment#?=&cb=f34b841d9df956e&relation=parent.parent&transport=fragment&type=resize&height=20&width=120
http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100331/powiat16/44881945