W PAŃSTWIE ROSYJSKIM COŚ GNIJE NIE OD DZIŚ

Jeżeli chcemy zrozumieć inną cywilizację, szczególnie cywilizację nam wrogą, tak jak turańska cywilizacja rosyjska, która od czasów carycy Katarzyny nagle zaczęła mieć pretensje do miana europejskiej cywilizacji łacińskiej, powinniśmy przeczytać markiza de Custine „Listy z Rosji”.

Rzecz została wydana w 1839 roku, a czytając przysiągłbyś, że w roku 2011.

„Zdaje się im, iż wzbudzają w cudzoziemcach zazdrość; sądzą nas po sobie samych.” – pisze markiz o typowym i dla wspólczesnych Rosjan skrzywieniu psychologicznym związanym z pretensjami do bycia przedstawicielami cywilizacji łacińskiej utożsamianej z Europą.

Dalej bezlitośnie wypunktowuje barbarzyństwo mniemanych „Europejczyków”.

„Wyobraź sobie wypróbowaną przez wieki ćwiczeń przebiegłość europejskiej władzy oddanej w służbę społeczeństwu młodemu i dzikiemu; wyobraź sobie zręczność zachodniej administracji wspomagającą całym swym nowoczesnym arsenałem wschodni despotyzm; wyobraź sobie europejski rygor podtrzymujący azjatycką tyranie; policję ukrywającą barbarzyństwo nie po to, by je stłumić, lecz by je utrwalić; zdyscyplinowaną brutalność i okrucieństwo, taktykę wojskową Europy w służbie polityki Lewantu, półdziki, nieucywilizowany lud wcielony do armii. Jeśli potrafisz to sobie wystawić, pojmiesz stan moralny i społeczny narodu rosyjskiego.”(s.90)

Nieustające akty tyranii, jakimi naznaczone jest tu życie każdej jednostki, są podstawą tak zwanego porządku publicznego – ponurej harmoni i straszliwego spokoju, będącego spokojem grobu. Rosjanie są jednak bardzo z niego dumni. Dopóki człowiek nie pogodził się z życiem na kolanach, musi mieć jakiś powód do dumy, po to chociaż, by zachować swoje prawo do tytułu istoty myślącej.(s.142)

Przechwałki na temat rzekomej wyższości rosyjskiej dyplomacji już wtedy budziły irytację markiza. Też nic się tu nie zmieniło.

Jeżeli między Rosjanami znaleźć można lepszych dyplomatów aniżeli wśród narodów bardziej cywilizowanych, to jedynie dlatego, iż nasze gazety informują ich o wszystkim, co się u nas dzieje i planuje. Zamiast przezornie ukrywać nasze słabostki, co dnia namiętnie je odsłaniamy, podczas gdy polityka rosyjska, równie skryta jak bizantyńska, starannie ukrywa, co się w Rosji myśli, co się czyni i co budzi obawy. (s.113)

Skąd my znamy tę żywiołową nienawiść do prawdy?

Tutaj kłamstwo jest ochroną społeczeństwa, a prawda - zamachem na państwo. (s.98)

Rosjanie wciąż wierzą w skuteczność kłamstwa. Zdumiewające złudzenie u ludzi, którzy tylekroć się do niego uciekali. Nie wynika to z braku bystrości czy pojętności, lecz w kraju, gdzie rządzący jeszcze nie zrozumieli, jakie korzyści płyną dla nich samych z wolności, rządzeni muszą się wzdragać przed bezpośrednimi skutkami szczerości. (s.117)

Opisując Rosję markiz de Custine pisze też słowa, które można żywcem przenieść na współczesną polską scenę polityczną i które zresztą wskazują na stopień rusyfikacji naszej obecnej władzy.

Specyficzne barbarzyństwo rosyjskie de Custine opisywal jako zielony owoc, który zamiast dojrzewać, zgnił.

Brak duszy widać tu wszędzie. Na każdym kroku czuć, że jest to kraj, w którym ludzie nie mają swobody.(...)Jedyna dziedzina, w jakiej tyrania wykazuje inwencję to sposoby utrwalania swej władzy. (s.193)

I prognostyk dla Europy:

W oczach Rosji Europa jest łupem, który wczesniej czy później dzięki naszym niesnaskom, wpadnie jej w ręce. Rosja sieje w naszych krajach anarchię w nadziei, iż wykorzysta popierany przez siebie i zgodny z rosyjskimi zamiarami rozkład; to powtórzenie dziejów Polski – tyle że w większej skali. (s.199)

Astolphe Louis Leonor markiz de Custine , Listy z Rosji. rosja w 1839 roku, Wydawnictwo Krąg,Warszawa 1988, przeł..Beata Geppert